سرمایه داری تا چند سال دیگر با بدون کنترل ولنگاری های اخلاقی دوام خواهد آورد؟
نظام سرمایه داری، یک بار از اواسط قرن نوزدهم، با افزایش اعتراضات اقتصادی کارگری، اصلاحاتی اساسی در خود پذیرفت؛ اصلاحاتی که در عمل ماهیت آن (حداقل بر اساس رویاپردازی های اولیه) را زیر سوال برد. هم اکنون در برخی کشورهای اروپایی، تا 50 درصد از تولیدکنندگان مالیات گرفته می شود؛ یعنی عملا دولت مالک نیمی از سود بخشی خصوصی می شود که به معنی مداخله جدی دولت در سرمایه داری و نظام بازار است. این اصلاح اساسی در آرمان های اقتصادی سرمایه داری در یک مسیر 150 ساله و بعد از تهدید هایی بود که کمونیزم برای سرمایه داری ایجاد کرد و البته بعدا یافته های علمی هم بر لزوم برقراری حدی از فقرزدایی و برابری جهت حفظ کارایی(و البته بهینگی) تولید و عملکرد اقتصادی هم بر لزوم مداخله جدی در آزادی آحاد اقتصادی تاکید داشت.
اما تاکنون نظام اخلاقی-اجتماعی غرب با چنین تهدیدی مواجه نشده است. این در حالی است که غرب از نظر اخلاقی در یک مسیر رها و پایان ناپیدا حرکت میکند که این روزها بیشتر از قبل با عواقب آن درگیر شده است؛ جنبش me to بخشی از ماهیت جوامع دنیای امروز را از زیر پوشش های تکنولوژیک و هیاهوهای تبلیغاتی و نبردهای اقتصادی بیرون کشیده است. اما این فقط بخشی از ماجراست؛ به مرور موضوعاتی چون معنای زندگی، روابط وفادارانه خانوادگی و البته آزادگی هم برای مردمان دنیای امروز به خواسته ای ضروری ( و نه لوکس) تبدیل خواهد شد. در این شرایط نظام سرمایه داری مجبور خواهد شد بار دیگر محدودیت های جدیف این بار در آزادی ها ی فردی قائل شود.
البته تاکنون چنین نکرده است چرا که
اولا افراط و تفریط در این آزادی ها، اگرچه آزادی و مخصوصا آزادگی مردم را به بند کشیده اما مشکلی برای سرمایه داران ایجاد نکرده است
ثانیا حتی با سرگرم کردن مردمان به برخی آزادی های کانالزه شده از سویی، و رواج صنایع سودساز جنسی و استفاده ابزاری از زنان از سوی دیگر، بر منافع خود افزوده است.
به نظر
میرسد گسترش اموری چون همجنس بازی، جنبش های افراطی چون فمن ها (femens) و
رسوایی های اخلاقی گسترده مانند آنچه در کمپین me to از یک سو و گسترش و تقویت
مطالبات اخلاقی و مکاتب اخلاقی توسعه از سوی دیگر، آغاز جرح و تعدیلی جدی در
آزادی های بی پروا و مخرب لیبرال سرمایه داری باشد؛ این بار البته نه در اقتصاد
بلکه در حوزه آزادی های اجتماعی و اخلاقی؛ آزادی هایی که البته به اسم آزادی،
بسیاری از آزادی های دیگر در انتخابها و مخصوصا آزادگی درونی نوع بشر را زیر
سوال میبرد. در این شرایط چه حیف است، ناشکیبایی ما در جمهوری اسلامی و صرف وقت و
زمان توسط برخی برای کشف حجاب به عنوان یک حق بنیادین! اگرچه اگر خودمان را جای آنها این کار را می کنند - و در انبوه تبلیغات و فشارهای درنی و بیرونی غوطه ورند- بگذاریم باید به آنها حق بدهیم اما در نگاهی کلان تر، صرفا حرکتی است در مسیری شکست خورده و تلاش برای رویایی که ثمری برای نه توسعهف نه پیشرفت و نه کمال و نه خوشبختیمان نخواهد داشت.
- ۹۶/۱۱/۱۵