درباره افسانه ی "افسانه زنبوران"؛

درباره افسانه "افسانه زنبوران"
وقتی زبان به مدح رذیلت ها برای توجیه رشد اقتصادی می گشایند!

◀️ افسانه زنبوران(the fable of bees) داستانی است پرداخته ماندویل (Bernard Mandeville, 1670 - 1733 ) که لب آن اثبات لزوم وجود رذیلت های اخلاقی فردی برای رشد اقتصادی است!!

◀️ماندویل یکی از فیلسوف هایی است که آدام اسمیت (پدر علم اقتصاد) سخت از او متاثر بود.

◀️در ادامه خلاصه ای از افسانه زنبوران را به نقل از کتاب  تاریخ عقاید اقتصادی، دکتر حسن شهید نورائی، می خوانیم:

"داستان کتاب ماجرای یک دسته زبور عسل است که مانند جامعه ی بشری تشکیل یافته است ، این زنبورها دو دسته اند : یک دسته کار میکنند ،خدمت مینمایند و بار میبرند ، دسته ی دیگر از خدمات کار و زحمات دسته ی اول استفاده مینمایند .
دسته ی اول زحمتکشان می باشند و دسته ی دوم انگل ها . دسته ی دوم مخصوصا از صنعتگران ، وکلای عدلیه ، اطبای بی سواد، وزاری فاسد و مختلس و مرتشی ،قضات فاسد و ناباب تشکیل میشود . وضع اینها را نویسنده چنان مینمایاند که خواننده به خوبی می فهمد مقصود اون انتقاد اوضاع اجتماعی زمان خود بوده است .  دسته ی اول روزگاری سیاه دارند و دسته ی دوم در ناز و نعمت غوطه ورند ، با این همه کندوی آنها رونق شایانی پیدا میکند و هر روز عسلشان زیادتر میشود و صاحب کندو از آنان راضی تر میگردد.
روزی در صدد برمیایند که متقی و پرهیزکار شوندو بساط زورگوئی را در نوردند، سفره استثمار را برچینند ، هر کس کار کند و بتناسب کار خود بهره بردارد،از آن روز ببعد رونق کند و از بین میرود، انحطاط دستگاه آغاز میشود زیرا جاه طلبی معنی پیدا نمیکند ، دیگر کسی میل و خواهشی ندارد، صنعت ، بازار خود را از دست میدهد ، تجارت دیگر مفهومی ندارد ، هنر خریدار پیدا نمیکند:
قیمت ها تنزل میکنند ، بیکاری روزافزون میشود. نتیجه اینکه به عبارت بهتر "عیوب افراد موجب خوشبختی عمومی است ""

✅و در ادامه تحلیل دکتر نورائی از این نظر:
◀️انتشار این رساله بدلایلی که حدس آن آسان است، شور وهیجانی در اذهان بوجود آورد.
از اینجاست که میبینیم یکی از عیوب اخلاقی انسانی - نفع پرستی – وارد علم اقتصاد میشود و از آن تاریخ ببعد اساس بعضی از نظریه های اقتصادی میگردد.
◀️بعقیده ماندویل نفع پرستی و خود پرستی یکی است و از این جهت مداح خود پرستی و خودخواهی میشود ولی درضمن بین منافع افراد نظمی در نظر میگیرد – زیرا به عقیده ی او تمام این منافع با هم سازگارند و این سازگاری و تناسب نظم طبیعت را تشکیل میدهد و به وجود می آورد که از نظم دولت مطلقا جداست. تا آن موقع متفکرین و فلاسفه تصور میکردند که زندگی انسان در جامعه یا برحسب اقتضای غریزه بشری است یا یک علت احساساتی دارد و یا قراردادی است ولی ماندویل این سه پایه را انکار میکند و اساس زندگی اجتماعی را بر نفع استوار میداند و در نتیجه اقتصاد را نه تنها از سیاست بلکه از اخلاق نیز جدا میکند و اصل "عیوب انسانی و رذایل بشری موجب سعادت اجتماعی است" را آیتی از مظاهر اراده ی الهی  به شمار می آورد.

نظر خودم:
✅ جای بحث درباره این نظریه شاز ( رذیلت های فردی، به فضیلت های اجتماعی منجر می شود) نیست و نیازی هم به آن نیست. مقصود از انتشار، شناخت پایه های عجیب تمدن توسعه خطی پایان ناپیداست. فقط توجه به این نکته مهم است که این دستگاه فکری، بنای علم جدید اقتصاد ( و مخصوصا نظام اقتصادی سرمایه داری) را ریخت و لذا نباید از جنایات اقتصادی روزافزونی که در حق ملت های مختلف می شود، تعجب کرد.

✅اگر در خوشبینانه ترین حالت رذیلت های اخلاقی، باعث افزایش تولید و طمع و در نتیجه مالیات شود و ملتی را ( که حاکمیتی قوی برای کنترل ناهنجاری ها و قانون گریزی ها دارد) خوشبخت کند، قطعا سایر ملت ها را نگون بخت خواهد کرد.